Sàn giao dịch khoa học và công nghệ: Thúc đẩy giao dịch công nghệ, nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất, kinh doanh

àn giao dịch khoa học và công nghệ (KH&CN) không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là thiết chế hạ tầng cốt lõi thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế tri thức. Sự ra đời của Sàn giao dịch KH&CN với vai trò là “bàn tay nối dài” giữa nghiên cứu, sản xuất và thị trường.

Chiều 30/6/2025, tại Hà Nội, Bộ KH&CN đã tổ chức Lễ ra mắt Sàn giao dịch KH&CN và định hướng phát triển trong thời gian tới. Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh tham dự và chủ trì buổi Lễ.

Thị trường công nghệ có vai trò quan trọng

Trong bối cảnh chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo đang là xu thế toàn cầu, thị trường công nghệ đang nổi lên như một động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đặc biệt tại các quốc gia phát triển. Theo Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới và Ngân hàng Thế giới, những nền kinh tế có thị trường công nghệ phát triển hiệu quả thường ghi nhận mức đầu tư nghiên cứu – phát triển (R&D) và thương mại hóa sáng chế cao gấp 3-5 lần so với các quốc gia chưa có thị trường công nghệ chuyên nghiệp.

Tại các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), thị trường công nghệ đã đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia, là cầu nối giữa nghiên cứu và ứng dụng, thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ và chuyển giao tri thức. Từ những năm 1990, mô hình sàn giao dịch công nghệ đã hình thành và phát triển mạnh mẽ tại Mỹ, châu Âu và Trung Quốc, không chỉ là nền tảng kết nối mà còn là thiết chế tích hợp dịch vụ đánh giá, định giá, tư vấn pháp lý, tài chính, tiêu chuẩn chất lượng và sở hữu trí tuệ.

Là quốc gia tiên phong tại Châu Á, Trung Quốc đã xây dựng và vận hành thành công Sàn giao dịch công nghệ Thượng Hải (STEX) vào năm 1993. Từ một trung tâm môi giới công nghệ quy mô nhỏ, STEX đã trở thành hạt nhân trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Thượng Hải. Tính đến năm 2023, STEX ghi nhận hơn 4.000 giao dịch công nghệ với tổng giá trị khoảng 60 tỷ USD. Mô hình này đã minh chứng rõ nét về vai trò quan trọng của sàn giao dịch công nghệ trong việc kết nối cung – cầu công nghệ, giúp công nghệ trở thành một loại hàng hóa đặc biệt có thể đo lường, chuyển nhượng minh bạch.

Việt Nam đã hội tụ các tiền đề để phát triển giao dịch công nghệ: Từ chủ trương về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 193-NQ/TW), đến hạ tầng số ngày càng hoàn thiện, nhu cầu cấp thiết của doanh nghiệp trong nâng cao năng suất, đổi mới công nghệ, thoát khỏi “bẫy giá trị gia tăng thấp”.

Việt Nam đã có hơn 10 năm hình thành và vận hành hệ thống 22 cổng thông tin công nghệ địa phương và tổ chức nhiều hoạt động kết nối cung – cầu công nghệ quy mô lớn như: Techmart, Techconnect and Innovation, Techfest. Những nền tảng này đã đặt nền móng quan trọng cho việc phát triển mô hình sàn giao dịch công nghệ.

Thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ

Từ kinh nghiệm quốc tế, có thể thấy rằng sàn giao dịch công nghệ không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn là thiết chế hạ tầng cốt lõi thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế tri thức. Sự ra đời của Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam với vai trò là “bàn tay nối dài” giữa nghiên cứu, sản xuất và thị trường.

Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh cho biết, Sàn giao dịch KH&CN tại Việt Nam được định hướng là nền tảng kết nối quan trọng giữa bên cung và cầu công nghệ, đánh dấu bước khởi đầu với nhiều tiềm năng trong phát triển thị trường KH&CN quốc gia. Đây vừa là dấu mốc vinh dự, vừa là thách thức lớn đối với các cơ quan quản lý trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh ứng dụng KH&CN phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.

Trong giai đoạn tới, nhiệm vụ trọng tâm là duy trì tăng trưởng kinh tế hai con số, dựa trên nền tảng KH,CN và đổi mới sáng tạo. Doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm tỷ trọng lớn tại Việt Nam đóng vai trò trung tâm trong việc đưa công nghệ vào sản xuất. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc xác định nhu cầu công nghệ, lựa chọn nguồn cung phù hợp và khai thác hiệu quả sau đầu tư. Việc hình thành sàn giao dịch KH&CN giúp kết nối hiệu quả giữa viện nghiên cứu, trường đại học với doanh nghiệp. Đây là kênh chuyển giao tri thức và công nghệ thiết yếu để nâng cao năng lực hấp thụ, tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội bền vững.

“Công nghệ không chỉ tồn tại dưới dạng máy móc, thiết bị mà còn ở dạng bản quyền, bí quyết, thiết kế hay dây chuyền sản xuất. Do đó, để thúc đẩy giao dịch công nghệ, cần có hệ sinh thái trung gian bao gồm: tư vấn kỹ thuật, pháp lý, sở hữu trí tuệ, đào tạo… Ở cấp độ cao, giao dịch công nghệ không đơn thuần là mua bán thiết bị mà còn là chuyển giao tri thức như bằng sáng chế, bản quyền, thậm chí từ các viện, trường để phục vụ nghiên cứu và nâng cao năng lực đổi mới. Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam là nền tảng quan trọng để hình thành thị trường công nghệ minh bạch, hiệu quả, hướng tới nền kinh tế dựa trên tri thức và đổi mới sáng tạo”, Thứ trưởng Hoàng Minh cho hay.

Hiện nay, Sàn giao dịch KH&CN (pha 1) có thông tin về: 600 công nghệ chào bán dưới dạng thiết bị, máy móc; 50 nhu cầu tìm mua công nghệ; 150 chuyên gia tư vấn và môi giới công nghệ. Sàn có chức năng hỗ trợ tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trưng bày, giới thiệu công nghệ, thiết bị chào bán qua các gian hàng.

Để tiếp tục hoàn thiện Sàn giao dịch KH&CN (pha 2), thời gian tới các cơ quan liên quan cần phải thực hiện phát triển thêm các tính năng: Tương tác cung – cầu công nghệ trực tuyến; tư vấn, môi giới công nghệ; công cụ thống kê số lượng và giá trị giao dịch; các dịch vụ tư vấn về tài chính, sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ…. Đồng thời, cần phát triển, hoàn thiện và kết nối đến các cơ sở dữ liệu KH&CN, đổi mới sáng tạo; kết hợp sàn trực tuyến và trực tiếp.

Sàn giao dịch KH&CN được đầu tư và vận hành theo mô hình: Hợp tác công – tư, trong đó Nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng, nền tảng Sàn trực tuyến, chia sẻ cơ sở dữ liệu KH&CN, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp mua bán công nghệ qua Sàn, đảm bảo an toàn, minh bạch và đồng bộ.

Chia sẻ về định hướng phát triển Sàn giao dịch KH&CN trong thời gian tới, ông Trần Đắc Hiến, Cục trưởng Cục Thông tin, Thống kê cho biết: Để phát triển bền vững, Sàn giao dịch KH&CN cần tiếp tục hoàn thiện thể chế và chính sách, với hành lang pháp lý đầy đủ; Sàn sẽ phát triển và hoạt động theo mô hình kết hợp giữa trực tuyến và trực tiếp nhằm nâng cao hiệu quả giao dịch công nghệ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo; Sàn sẽ tổ chức các bộ phận để hỗ trợ các bên trong quá trình giao dịch công nghệ (bộ phận tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp, bộ phận sự kiện và triển lãm, bộ phận giao dịch trực tuyến). Trong đó, đội ngũ chuyên gia tư vấn và môi giới công nghệ tại Sàn có vai trò quan trọng và không thể thiếu. Các chuyên gia tư vấn sẽ hỗ trợ doanh nghiệp phân tích nhu cầu, đánh giá công nghệ phù hợp và đưa ra các khuyến nghị cụ thể. Còn chuyên gia môi giới sẽ giúp kết nối trực tiếp các bên, hỗ trợ đàm phán, ký kết hợp đồng và đảm bảo quá trình chuyển giao diễn ra suôn sẻ, đúng luật. Nhờ sự hỗ trợ này, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí và giảm thiểu rủi ro trong quá trình đổi mới công nghệ.

Cùng với đó, việc vận hành và quản lý Sàn sẽ do doanh nghiệp thực hiện hoặc tổ chức được thành lập theo mô hình doanh nghiệp, tự chủ về tài chính, và có thể thu hút đầu tư từ nhiều nguồn khác nhau. Việc hoạt động theo mô hình doanh nghiệp giúp Sàn có khả năng linh hoạt phản ứng nhanh nhạy với những biến động của thị trường, thúc đẩy đổi mới và cạnh tranh hiệu quả hơn.

Tại Lễ ra mắt Sàn giao dịch KH&CN, đại diện các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp khẳng định đây là dấu mốc quan trọng, góp phần thúc đẩy quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu, khâu then chốt trong phát triển thị trường công nghệ.

Các đại biểu bày tỏ được kết nối chặt chẽ với Sàn giao dịch KH&CN của Bộ KH&CN, nơi tập trung nguồn dữ liệu khoa học đầy đủ, chính xác và có hệ thống. Đồng thời, nhiều ý kiến kiến nghị Bộ cần sớm có giải pháp cho bài toán định giá công nghệ, nhằm biến tài sản trí tuệ – một dạng tài sản vô hình – thành hàng hóa có thể giao dịch minh bạch trên thị trường, tạo động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế tri thức.

Sự ra đời của Sàn giao dịch KH&CN sẽ trở thành động lực tăng trưởng mới, góp phần quan trọng trong hiện đại hóa thể chế KH&CN và chuyển dịch mô hình phát triển kinh tế theo chiều sâu.

Trung tâm Truyền thông KH&CN